Workshops: ontwerpen van agroforestry voor melkveehouders

Deze doelen staan centraal:

• Hoe kunnen houtige gewassen een melkveebedrijf klimaatbestendig maken?
• Hoe kunnen bomen en struiken op het bedrijf optimaal bijdragen aan de kringloop, de voedervoorziening en het leefgebied?
• Welke effecten heeft dat op de vastlegging van koolstof, biodiversiteit en dierenwelzijn?

Workshop 1

Onder begeleiding van Bram Bos bespraken we in de eerste workshop hoe de verschillende doelen van veehouders met melkvee, houtige gewassen, en de combinatie van die twee, met elkaar zijn te verbinden (of elkaar soms in de weg zitten).

Zo bieden bomen bescherming tegen overmatige zon,waardoor hittestress bij koeien kan worden verlaagd (synergie). Een kudde koeien onder bomen brengt echter het risico van overbemesting en verdichting van de bodem met zich mee, wat een risico vormt voor de gezondheid van de bomen (belemmering). In de komende workshops onderzoeken we hoe we de synergie kunnen versterken en belemmeringen kunnen wegnemen.

Workshop 2

In de tweede workshop bespraken we onder leiding van Bram Bos samen met gemotiveerde melkveehouders uit Noord Nederland welke aspecten van het melkveebedrijf baat kunnen hebben bij meerjarige houtige gewassen (bomen, struiken en heggen).

We gingen in op hoe de verschillende doelen die melkveehouders willen bereiken met agroforestry op hun bedrijf (zie workshop 1) gerelateerd kunnen worden aan aspecten zoals de kringloop, het leefgebied en de voedervoorziening. Wat leveren houtsnippers op voor de kringloop? Kunnen we met bomen en struiken een leefgebied creëren die een stal overbodig maakt? En op welke manier kunnen bomen en struiken optimaal bijdragen aan de voedervoorziening van het vee, en in welke mate?

Volgens projectleider Heleen van Kernebeek kwam de ervaring die sommige melkveehouders reeds hebben opgedaan met agroforestry op hun eigen bedrijf goed van pas: zij zien dat met name hun jongvee knabbelen aan de meidoorn, maar dat ook sommige melkkoeien de stekels van de meidoorn gewoon door hun bek laten glijden. De meidoorn kan dus als bron van micronutriënten dienen, maar onze deelnemers achten het aandeel op de totale voedervoorziening relatief klein.

Workshop 3

Het wordt steeds concreter, en het enthousiasme neemt toe! In de derde workshop maakten we inschattingen van schaduwvorming en koolstofvastlegging van een aantal varianten waarin bomen in verschillende dichtheden en oriëntaties op het melkveebedrijf zouden kunnen passen. Ook bespraken we de impact van boomhoogte en afstand tot de boom op relatieve grasgroei, en het maximale aandeel van bladeren en twijgen in het rantsoen van koeien.

Onder leiding van Bram Bos werkten deelnemers vervolgens een concept-ontwerp uit waarin verschillende doelen worden geoptimaliseerd, zoals koolstofvastlegging, voedervoorziening, biodiversiteit en schaduwvorming. Daarnaast werkten deelnemers aan een concreet bedrijfsontwerp voor een bestaand melkveebedrijf. De eerste schetsen werden gemaakt door Jeroen Meijer.

Projectleider Heleen van Kernebeek ziet veel creativiteit loskomen bij de deelnemers: “Er worden oplossingen bedacht om te zorgen dat ontwerpen aan meerdere milieudoelen tegelijkertijd bijdragen, én tevens kunnen rekenen op draagvlak van omwonenden. Dus wanneer bomen in het ontwerp worden geplaatst voor maximale koolstofvastlegging, wordt meteen ook rekening gehouden met de (snoei)vorm van bomen en de zichtlijnen. Het enthousiasme voor agroforestry onder deze deelnemers is in de afgelopen drie workshops zodanig groot geworden, dat ze zichzelf en elkaar zelfs huiswerk hebben meegegeven, om ook inzichtelijk te krijgen welke informatie er zoal nodig is voor het maken van een financiële kosten- en batenanalyse voor aanleg en onderhoud van bomen op melkveebedrijven. Zo doen we dat dus: samen met de sector bouwen aan kennis voor de toekomst!”.